Renata Mitsui: W świadomości wielu osób ambasada i konsulat to jedno. W Tokio kojarzyć się mogą tym bardziej, że znajdują się w tym samym budynku. Od czego zależy czy w danym kraju jest wydział konsularny w ambasadzie, czy też samodzielny konsulat generalny?
Zależy to przede wszystkim od liczby Polaków mieszkających w danym kraju i wielkości ruchu turystycznego, np. na terenie Niemiec ambasada znajduje się w Berlinie, tam również jest konsulat generalny i dodatkowo 4 konsulaty generalne – w Kolonii, Hamburgu, Lipsku i Monachium.
E.M. K. Dlaczego w Tokio dwa wydziały są kierowane przez jednego kierownika, czy dlatego, że Japonia jest na peryferiach zainteresowań MSZ?
I tak, i nie. Japonia jest ważnym krajem dla Polski. Łączenie stanowisk wynika przede wszystkim z oszczędności - Japonia jest najdroższym krajem pod względem kosztów utrzymania.
R. M. Ilu pracowników liczy Wydział Konsularny w Tokio? W jakich godzinach przyjmuje interesantów?
W wydziale konsularnym, oprócz mnie, pracują dwie pracownice miejscowe. Zapraszamy wszystkich w dni powszednie w godzinach od 10-ej do 12-ej, chociaż większość spraw załatwiamy drogą korespondencyjną.
E.M. K. W jakich sprawach najczęściej zgłaszają się do konsulatu Polacy, a w jakich Japończycy?
Obywatele polscy najczęściej zwracają się do wydziału konsularnego w sprawach paszportowych i umiejscowienia japońskich dokumentów stanu cywilnego w Polsce; Japończycy natomiast w sprawach wizowych i legalizacji dokumentów. Większość naszych klientów stanowią Japończycy.
E.M. K. Czy wielu Japończyków wyjeżdża do Polski?
Rocznie wydajemy dla Japończyków prawie 400 wiz z prawem do pracy w Polsce. Wyjeżdżają nie tylko pracownicy firm japońskich, ale także ich rodziny, wolontariusze z JICA, nauczyciele języka japońskiego.
R. M. Ilu Polaków przebywa obecnie w Japonii; ile osób mieszka na stałe i ile przebywa tutaj tymczasowo?
Trudno mi podać dokładne liczby, gdyż obywatele polscy nie mają obowiązku zgłaszać faktu przyjazdu do Japonii w wydziale konsularnym. Szacuję, że mieszka tutaj ok. 400 osób i drugie tyle przebywa przez dłuższy czas, np na studiach i kontraktach.
E.M. K. Czy po zniesieniu wiz turystycznych wzrosła liczba Polaków przyjeżdżających do Japonii w skali rocznej?
Tak, wzrosła o 43%. W 1998 roku (ostatnim, w którym obowiązywały wizy) 3376 turystów polskich przekroczyło granicę Japonii, a w roku 2003 – 4816 osób.
E.M. K. Czy Polacy powinni w jakiś sposób „rejestrować się” w ambasadzie?
Tak jak już wspomniałem, nie ma takiego obowiązku, jednak wydział konsularny aktualizuje na bieżąco dane obywateli polskich przebywających w Japonii, co pozwala na niezwłoczny z nimi kontakt w sytuacjach szczególnych. Dzięki temu, że posiadaliśmy aktualne adresy i numery telefonów komórkowych, niemal natychmiast mogliśmy skontaktować się z obywatelami polskimi przebywającymi w rejonie ostatniego trzęsienia ziemi w prefekturze Niigata oraz wysłać jednej rodzinie mieszkającej w Ojiya koce, ciepłe ubrania i lekarstwa. Takie dane będące w ambasadzie są poufne gdyż obowiązuje nas ustawa o ochronie danych osobowych. .
R. M. W jaki sposób wydział konsularny odnalazł Polkę w Ojiya?
Pani ta wcześniej załatwiała w Ambasadzie jakąś sprawę i mieliśmy jej numer telefonu. Skontaktowaliśmy się z nią i dowiedzieliśmy czego najbardziej potrzebuje. Chociaż proszę mi wierzyć, że zaraz po trzęsieniu ziemi nie było to łatwe, jednak udało się nam przesyłkę dostarczyć.
R. M. Obecnie kontakty Polonii z ambasadą wyglądają zupełnie inaczej niż w przeszłości, kiedy ludzie unikali ich często ze względów politycznych.
E.M. K. Kilka lat temu wydział konsularny wysłał formularze mające na celu stworzenie awaryjnej listy kontaktowej. Jak się udała ta akcja?
Wysłaliśmy wtedy kilkaset kwestionariuszy lecz spotkaliśmy się z bardzo ograniczonym odzewem. Propozycja udostępnienia numeru telefonu komórkowego czy prywatnego nie znalazła uznania wśród rodaków. Tymczasem dane Polaków przydatne są także wtedy, kiedy organizujemy różnego rodzaju spotkania, jak np. polonijne spotkanie świąteczno-noworoczne, które odbyło się 12 grudnia w Ambasadzie RP w Tokio. Ostatnio coraz większego znaczenia nabiera posiadanie adresów e-mailowych będących najtańszą forma kontaktu i przesyłania informacji.
E.M. K. Żyjemy w kraju narażonym na klęski żywiołowe. Czy Ambasada może zagwarantować bezpieczny wyjazd z Japonii obywatelom polskim w szczególnym przypadku, np. wojny lub klęski żywiołowej w Japonii?
Placówka nie posiada odpowiednich możliwości logistycznych czy finansowych by zapewnić ewakuację wszystkich obywateli polskich. W tego typu przypadkach będziemy czynić wysiłki by otrzymać stosowną pomoc ze strony rządu polskiego jak rządu japońskiego. Mam jednak nadzieję, że nie będzie takiej potrzeby.
R. M. Powiedział Pan, że Polacy najczęściej zwracają się do wydziału konsularnego w sprawach paszportowych Jakie są rodzaje paszportów? Jak długo trwa wymiana paszportu za pośrednictwem wydziału konsularnego?
Zgodnie z ustawą o paszportach są trzy rodzaje paszportów: paszport zwykły czyli turystyczny, paszport dyplomatyczny i paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Oczywiście mówimy o tym pierwszym przypadku. Od dnia 1 stycznia 2003 roku paszporty są wydawane centralnie przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie. Procedura jest następująca: kompletuję tutaj dokumenty i wysyłam je kurierem do Polski, tam jest drukowany paszport 10-letni, który znowu kurierem jest przysyłany do Japonii i wręczany osobie zainteresowanej. Na czas oczekiwania na paszport 10-letni wydaję paszport tymczasowy o rocznym terminie ważności.
R. M. Często bardzo długo oczekuje się na nowy paszport.
Oczekuje się coraz krócej. Jednakże podstawowym problemem jest to, że wszystkie dane podawane przez osobę aplikującą muszą być zgodne z danymi zawartymi w centralnej bazie danych i systemie PESEL. Jeżeli ktoś nie umiejscowił w Polsce aktu małżeństwa zawartego za granicą, to w bazie danych występuje pod swoim dawnym nazwiskiem i paszport na nazwisko noszone po ślubie może być wydany dopiero po załatwieniu tej sprawy. Podobne problemy dotyczą dzieci urodzonych za granicą. W tym przypadku, by otrzymać paszport 10-letni należy przedstawić odpis aktu urodzenia.
E.M. K. To znaczy, że małżeństwo zawarte w Japonii musi być odnotowane w Polsce, bo inaczej są kłopoty z paszportem?
Tak, podobnie jak urodzenie czy zgon, winno być odnotowane w polskich aktach stanu cywilnego. Są też osoby, które od wielu lat mieszkają w Japonii, a zawarły związek małżeński w kraju trzecim i stamtąd trzeba po latach wydobywać dokumenty.
E.M. K. Jeśli wszystko jest w porządku i dane się zgadzają, to jak długo trwa oczekiwanie na paszport?
Najczęściej pół roku. To zależy od terminu zgłoszenia - jeśli ktoś złoży dokumenty tuż po wyjeździe kuriera, to przez pierwsze trzy miesiące dokumenty czekają u nas, w wydziale konsularnym.
R. M. Jak często kursuje kurier dyplomatyczny?
Cztery razy do roku.
R. M. W taki razie chyba musimy poradzić wszystkim, aby w sprawie wymiany paszportu zgłaszali się do konsula na pół roku przed upływem terminu ważności posiadanego paszportu?
Gorąco popieram tę uwagę, a w przypadkach, gdy należy dokonywać transkrypcji japońskich aktów stanu cywilnego, nawet na rok przed tym terminem.
R. M. Co należy zrobić, aby dziecko polsko-japońskie urodzone w Japonii uzyskało polskie obywatelstwo?
Dziecko obywatela polskiego nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa z chwilą urodzenia, natomiast celem umiejscowienia tego faktu w polskich aktach stanu cywilnego i wydania paszportu zapraszamy do wydziału konsularnego. Sprawy te najlepiej jest załatwiać niezwłocznie po urodzeniu dziecka.
E.M. K. Czy zgodnie z przepisami polskimi można mieć podwójne obywatelstwo (na przykład polskie i japońskie, polskie i amerykańskie), a jeśli tak, czy jest jakiś limit wiekowy do którego można je mieć?
Polskie prawo nie czyni przeszkód w posiadaniu obywatelstw innych krajów. Należy jednak podkreślić, że osoba posiadająca polskie obywatelstwo, na terenie Rzeczypospolitej Polskiej będzie traktowana WYŁĄCZNIE jako obywatel polski, niezależnie od posiadania innych obywatelstw.
R. M. Według prawa japońskiego podwójne obywatelstwo można mieć do 20. roku życia.
Wydział konsularny nie informuje władz japońskich o posiadaniu przez daną osobę obywatelstwa polskiego. To jest sprawa prawa polskiego.
E.M. K. Czy dzieci polonijne, które mają podwójne obywatelstwo, powinny wjeżdżać do Polski na podstawie polskiego paszportu? Z jakim paszportem powinny/mogą podróżować po świecie?
Obywatele polscy zobowiązani są do przekraczania granicy RP wyłącznie na podstawie polskiego paszportu. W innych krajach mogą się posługiwać dowolnym z posiadanych paszportów.
R. M. Jakie dokumenty można uzyskać w wydziale konsularnym i jak długo trwa procedura?
Za pośrednictwem wydziału konsularnego można uzyskać przede wszystkim dokumenty stanu cywilnego, tj. odpisy aktów urodzenia, małżeństwa i zgonu, a także zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa. Procedura zależy jednak od urzędów w Polsce, my ze swej strony staramy się załatwiać sprawy niezwłocznie.
E.M. K. Czy konsul może poświadczać prawnie podpisy osób, wydawać uwierzytelnione tłumaczenia, poświadczać spisane w Japonii testamenty?
Zgodnie z ustawą o funkcjach konsulów RP, konsul posiada pewne uprawnienia notarialne w zakresie poświadczania własnoręczności podpisu, poświadczania zgodności tłumaczenia, poświadczania zgodności kopii z oryginałem i legalizacji dokumentów.
E.M. K. Panie Konsulu, ma Pan bardzo różnorodne obowiązki, proszę nam powiedzieć, jakie są najtrudniejsze zadania wynikające z obowiązków konsula, a jakie najprzyjemniejsze?
Za najtrudniejsze zadanie uważam wytłumaczenie swoim rodakom, że wydział konsularny nie jest w stanie zastąpić całej administracji państwowej i działać w charakterze wydziału komunikacji, urzędu skarbowego, czy celnego. Pracy nie ułatwia mi także fakt łączenia dwóch stanowisk. Jest to m.in. przyczyną braku możliwości załatwiania spraw konsularnych w jak najkrótszym czasie, tak jak bym chciał.
Najprzyjemniejszą czynnością było połączenie związkiem małżeńskim pary kochających się osób, co nastąpiło 13 września br. o godz. 13-tej. Natomiast najmniej przyjemną czynnością było lakowanie trumny ze zwłokami obywatela polskiego przed przewiezieniem jej do Polski.
R. M. To bardzo przykre zadanie. Dlaczego konsul musi uczestniczyć w procedurze przewiezienia zwłok czy prochów?
Konsul jest zobowiązany do wydania zaświadczenia, na podstawie którego zezwala się na przywóz do Polski trumny ze zwłokami czy urny z prochami, zobowiązany jest też do ich zalakowania po sprawdzeniu zawartości.
E.M. K. Kto opłaca sprowadzenie zwłok czy prochów do kraju i czy są to duże koszty?
Są to duże koszty, ale z reguły pokrywa je ubezpieczenie.
R. M. Te smutne obowiązki rekompensują Panu okazje radosne - na jakiej podstawie może Pan udzielić ślubu chętnym osobom?
Mogę wystąpić w roli kierownika urzędu stanu cywilnego i udzielić młodej parze ślubu pod warunkiem, że oboje są obywatelami polskimi, mają ukończone 18 lat i posiadają ważne zaświadczenia o zdolności prawnej do zawarcia związku małżeńskiego. Oficjalnie nazywa się to „przyjęciem zgodnych oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński”.
E.M. K. Przypuszczam, że nie może Pan udzielić rozwodu?
Zgodnie z polskim prawem rozwodu udziela sąd. Wydaje orzeczenie o rozwiązaniu związku małżeńskiego. My możemy jedynie pośredniczyć w tłumaczeniu dokumentów sporządzonych za granicą.
E.M. K. Czy wydział konsularny może pomóc w egzekwowaniu alimentów?
Wydział konsularny nie ma takich możliwości.
R. M. Czy zdarza się, że zgłasza się kobieta, która po rozwodzie w Japonii wróciła do Polski i mimo wcześniejszego uzgodnienia z byłym mężem Japończykiem, nie otrzymuje pieniędzy w Polsce i prosi o pomoc w otrzymaniu alimentów? Czy w takim wypadku wydział konsularny to zły adres?
Wydział konsularny nie może zagwarantować wypłacania alimentów przez obywateli japońskich. W Japonii nie ma instytucji alimentów ani funduszu alimentacyjnego, a dokonywanie płatności przez byłego małżonka odbywa się na zasadzie dobrowolnej. Sąd rodzinny uzgadnia ich wysokość, ale nie ma możliwości kontroli ich egzekwowania. Niestety, nie ma też umowy pomiędzy Polską i Japonią o wzajemnym uznawaniu wyroków sądowych, w związku z tym procedura jest bardzo skomplikowana. W przypadku kobiety, która chce wyegzekwować płatności od byłego męża, musi ona uzyskać od sądu polskiego orzeczenie o rozwiązaniu związku małżeńskiego, a poza tym spełnić wiele warunków, ale przede wszystkim musi przedstawić tłumaczenie orzeczenia sądu – i my w tym właśnie pomagamy.
R. M. A jeśli zainteresowana osoba przebywa w Japonii?
Wtedy nic nie możemy zrobić, ponieważ, jak wcześniej wspominałem, w Japonii nie ma instytucji alimentów. W Polsce jest wyrok sądu, który zobowiązuje byłego małżonka do określonych płatności, ustala ich wysokość i zapewnia ich egzekwowanie jeżeli jest on obywatelem polskim.
E.M. K. Z tego wynika, że Japonki po rozwodzie znajdują się w dużo trudniejszej sytuacji niż Polki?
Tak, ale nie tylko Japonki, także Polki mieszkające w Japonii. Takie przypadki, pojedyncze co prawda, ale jednak bywają.
R.M. A więc spotkał się Pan z takimi przypadkami, że zwracano się do Pana z problemami rozwodowymi czy też po-rozwodowymi?
Tak, ale są to sprawy bardzo trudne, ponieważ bez możliwości wysłuchania obu stron trudno stwierdzić kto ma rację. Najczęściej pośredniczymy tylko w przekazywaniu dokumentów.
E.M. K. Czy Ambasada może udzielić pomocy osobom skarżącym się na złe traktowanie czy używanie przemocy przez współmałżonka?
To również są trudne kwestie, ponieważ wydział konsularny nie ma możliwości ingerencji w sprawy rodzinne. Możemy pomóc jedynie przez rozmowę, przekazanie informacji rodzinie w kraju, przekazanie pieniędzy z Polski lub też udzielenie pożyczki czy zapomogi.
E.M. K. Ostatnio trochę się zmieniło pod tym względem i zgodnie z nowym prawem policja może wtrącić się w sprawy rodzinne, jeśli poszkodowany zwróci się o pomoc.
Tak, ale w praktyce bardzo niechętnie to robi. Kilka miesięcy temu próbowaliśmy zainteresować japońską policję podobną sprawą, ale odpowiedzieli nam, że to jest sprawa rodzinna i nie będą się w nią angażować..
R.M. Czy Ambasada może udzielić pomocy materialnej Polakowi znajdującemu się w potrzebie? Jakie są realne granice takiej pomocy?
Oczywiście, jesteśmy zobowiązani jest do udzielenia takiej pomocy obywatelowi polskiemu, m.in. w postaci wypłacenia niewielkiej zapomogi, ale jedynie w wyjątkowych przypadkach, także do pośredniczenia w przekazaniu pieniędzy z Polski, udzielenia pożyczki czy też wydania paszportu na drogę powrotną do kraju. Nie możemy natomiast opłacić adwokata, czy też występować przed sądami w sprawach cywilnych.
E.M. K. W ostatnich czasach w prasie czyta się często o obcokrajowcach – mam tu na myśli np. Koreańczyków z Korei Północnej, szukających schronienia w ambasadach. Czy Ambasada RP może udzielić obcokrajowcowi azylu politycznego?
Nie, azylu politycznego może udzielić jedynie Urząd ds. Repatriacji i Cudzoziemców w Warszawie, ul. Koszykowa 16.
R.M. Kilka lat temu pisaliśmy w Gazecie o Polakach, którzy zostali skazani w Japonii. Jakie przestępstwa popełniają Polacy w Japonii, czy liczba przestępstw wzrasta? Jaki stosunek procentowy wśród przestępców stanowią turyści?
Jest to przede wszystkim przemyt narkotyków. Podczas mojego pobytu w Japonii zmalała liczba obywateli polskich odbywających kary pozbawienia wolności w więzieniach japońskich. Wszyscy oni przekroczyli granicę Japonii jako turyści.
R.M. Czy może Pan nam powiedzieć ilu skazanych Polaków przebywa obecnie w Japonii?
Nie mogę podać takich danych.
R.M. Może chociaż w przybliżeniu?
Jest to poniżej dziesięciu osób.
E.M. K. W jakich warunkach przebywają zatrzymani Polacy, jakie są warunki w więzieniach? Czy władze japońskie nie utrudniają kontaktów konsula z zatrzymanymi?
Warunki socjalne w więzieniach japońskich są dużo lepsze niż w polskich. Polakom jednak jest bardzo trudno dostosować się do obowiązujących tam rygorów, dochodzi do tego bariera językowa. Władze japońskie nie utrudniają mi kontaktów z więźniami.
R.M. Czy odwiedziny w więzieniu należą do obowiązków konsula?
Tak, jest to moim obowiązkiem. Dokładam starań, by odwiedzać więźniów, lecz nie zawsze mi się udaje tak często jakbym chciał. Natomiast, jeżeli otrzymuję skargę więźnia na nieprawidłowe traktowanie, jadę tam natychmiast. Przedstawiam sprawę naczelnikowi więzienia i uzgadniamy sposoby rozwiązania sytuacji.
E.M. K. Czy osoba skazana w Japonii może odbyć swą karę w Polsce?
W kwietniu 2003 roku Japonia przystąpiła do Europejskiej Konwencji o Przekazywaniu Skazanych zawartej dnia 21 marca 1983 roku w Strasburgu, której sygnatariuszem jest także Polska. Osoba skazana W Japonii może aplikować o przesłanie do kraju pochodzenia celem dalszego odbywania kary. Ta zasada dopiero zaczyna działać i procedura jest bardzo skomplikowana. Do tej pory żaden Polak nie został jeszcze w tym trybie przeniesiony do Polski.
R.M. Czy podpisano jeszcze jakieś inne ważne umowy polsko-japońskie związane z życiem Polaków w Japonii?
Japonia nie podpisała żadnych umów z Polską, nie obowiązuje pomiędzy naszymi krajami konwencja konsularna, umowa o pomocy prawnej, wzajemnym uznawaniu wyroków sądów itp. Podobnie wygląda sprawa w kontaktach Japonii z wieloma innymi krajami.
E.M. K. Przed czym powinno się przestrzegać Polaków wybierających się do Japonii? Czego Polacy jadący do Japonii nie wiedzą o Japonii, a powinni?
Polacy przybywający do Japonii winni zdawać sobie sprawę z odmienności kulturowej tego kraju i poznać miejscowe zwyczaje. Pozwoli im to uniknąć niezręczności i ewentualnych kłopotów.
R.M. Z korespondencji nadchodzącej do Gazety i z naszych bezpośrednich obserwacji wynika, że wielu młodych Polaków chce pracować w Japonii, a młode kobiety przyjeżdżają tu, aby pracować jako hostessy w nocnych lokalach. Często nie mają odpowiedniej wizy. Jaka jest skala tego zjawiska?
Rzeczywiście takie zjawisko występuje. Jego skala jest jednak coraz mniejsza z uwagi na to, że urzędnicy imigracyjni odsiewają takie osoby na granicy.
E.M. K. Na jakiej podstawie są takie osoby zatrzymywane na granicy?
Turysta przyjeżdżający do Japonii musi mieć środki na pokrycie kosztów pobytu. Osoby, które budzą podejrzenia są sprawdzane przez urzędników imigracyjnych. To jest niezbywalne prawo każdego kraju, które nie zezwala na wjazd fałszywemu turyście. W takim wypadku konsul nie może nic poradzić. Jeżeli taka osoba wyrazi zgodę na powrót następnym samolotem to koszty przejazdu ponosi linia lotnicza.
R.M. Czy spotyka się Pan z zatrzymanymi osobami?
W przypadku osób zatrzymanych na lotnisku jest to przede wszystkim kontakt jest telefoniczny, rozmowy takie nieraz trwają bardzo długo, często nasze pracownice służą jako tłumaczki. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych narzuca na państwo przyjmujące obowiązek informowania konsula o pozbawieniu wolności obywatela danego państwa. Jeśli aresztowany obywatel polski nie chce się ze mną zobaczyć, to nie dochodzi do spotkania, a moim obowiązkiem jest jedynie uczestniczenie w rozprawie sądowej.
E.M. K. Praca konsula ma bardzo szeroki zakres i nie zawsze jest przyjemna, ale często jest Pan jedyną osobą, do której mogą się zwrócić Polacy ze swoimi problemami.
Jestem tu po to, żeby pomagać obywatelom polskim, moje kompetencje są poświadczone przez Ministra Spraw Zagranicznych i Ministra Sprawiedliwości. Odpowiadam także za współpracę z Polonią.
R. M. Warto dodać, że w Osace działa Konsul Honorowy RP. Kto to jest i czym się zajmuje?
Konsul Honorowy Generalny w Osace pani Kazuko Takashima działa na polu współpracy polsko-japońskiej w zakresie kultury i gospodarki. W październiku br. został otwarty w bibliotece głównej Uniwersytetu Warszawskiego pawilon herbaciany w całości ufundowany przez panią Takashima.
E.K.,R.M. Panie konsulu, dziękujemy za udzielenie nam informacji na wiele tematów, a także za stałą współpracę z naszą Gazetą.
Było mi bardzo miło. Chciałbym podziękować Klubowi Polskiemu za przesyłanie na moje ręce jednego egzemplarza „Gazety Klubu Polskiego”. Dzięki niej wzbogacam swoją wiedzę o tym kraju i pozwala mi też zorientować się w sprawach środowiska polonijnego.
Korzystając z okazji, za pośrednictwem Gazety Klubu Polskiego, chciałbym wszystkim Rodakom przebywającym w Japonii i ich rodzinom życzyć zdrowych i wesołych Świąt Bożego Narodzenia oraz wszystkiego co najlepsze w nadchodzącym 2005 roku.
Zależy to przede wszystkim od liczby Polaków mieszkających w danym kraju i wielkości ruchu turystycznego, np. na terenie Niemiec ambasada znajduje się w Berlinie, tam również jest konsulat generalny i dodatkowo 4 konsulaty generalne – w Kolonii, Hamburgu, Lipsku i Monachium.
E.M. K. Dlaczego w Tokio dwa wydziały są kierowane przez jednego kierownika, czy dlatego, że Japonia jest na peryferiach zainteresowań MSZ?
I tak, i nie. Japonia jest ważnym krajem dla Polski. Łączenie stanowisk wynika przede wszystkim z oszczędności - Japonia jest najdroższym krajem pod względem kosztów utrzymania.
R. M. Ilu pracowników liczy Wydział Konsularny w Tokio? W jakich godzinach przyjmuje interesantów?
W wydziale konsularnym, oprócz mnie, pracują dwie pracownice miejscowe. Zapraszamy wszystkich w dni powszednie w godzinach od 10-ej do 12-ej, chociaż większość spraw załatwiamy drogą korespondencyjną.
E.M. K. W jakich sprawach najczęściej zgłaszają się do konsulatu Polacy, a w jakich Japończycy?
Obywatele polscy najczęściej zwracają się do wydziału konsularnego w sprawach paszportowych i umiejscowienia japońskich dokumentów stanu cywilnego w Polsce; Japończycy natomiast w sprawach wizowych i legalizacji dokumentów. Większość naszych klientów stanowią Japończycy.
E.M. K. Czy wielu Japończyków wyjeżdża do Polski?
Rocznie wydajemy dla Japończyków prawie 400 wiz z prawem do pracy w Polsce. Wyjeżdżają nie tylko pracownicy firm japońskich, ale także ich rodziny, wolontariusze z JICA, nauczyciele języka japońskiego.
R. M. Ilu Polaków przebywa obecnie w Japonii; ile osób mieszka na stałe i ile przebywa tutaj tymczasowo?
Trudno mi podać dokładne liczby, gdyż obywatele polscy nie mają obowiązku zgłaszać faktu przyjazdu do Japonii w wydziale konsularnym. Szacuję, że mieszka tutaj ok. 400 osób i drugie tyle przebywa przez dłuższy czas, np na studiach i kontraktach.
E.M. K. Czy po zniesieniu wiz turystycznych wzrosła liczba Polaków przyjeżdżających do Japonii w skali rocznej?
Tak, wzrosła o 43%. W 1998 roku (ostatnim, w którym obowiązywały wizy) 3376 turystów polskich przekroczyło granicę Japonii, a w roku 2003 – 4816 osób.
E.M. K. Czy Polacy powinni w jakiś sposób „rejestrować się” w ambasadzie?
Tak jak już wspomniałem, nie ma takiego obowiązku, jednak wydział konsularny aktualizuje na bieżąco dane obywateli polskich przebywających w Japonii, co pozwala na niezwłoczny z nimi kontakt w sytuacjach szczególnych. Dzięki temu, że posiadaliśmy aktualne adresy i numery telefonów komórkowych, niemal natychmiast mogliśmy skontaktować się z obywatelami polskimi przebywającymi w rejonie ostatniego trzęsienia ziemi w prefekturze Niigata oraz wysłać jednej rodzinie mieszkającej w Ojiya koce, ciepłe ubrania i lekarstwa. Takie dane będące w ambasadzie są poufne gdyż obowiązuje nas ustawa o ochronie danych osobowych. .
R. M. W jaki sposób wydział konsularny odnalazł Polkę w Ojiya?
Pani ta wcześniej załatwiała w Ambasadzie jakąś sprawę i mieliśmy jej numer telefonu. Skontaktowaliśmy się z nią i dowiedzieliśmy czego najbardziej potrzebuje. Chociaż proszę mi wierzyć, że zaraz po trzęsieniu ziemi nie było to łatwe, jednak udało się nam przesyłkę dostarczyć.
R. M. Obecnie kontakty Polonii z ambasadą wyglądają zupełnie inaczej niż w przeszłości, kiedy ludzie unikali ich często ze względów politycznych.
E.M. K. Kilka lat temu wydział konsularny wysłał formularze mające na celu stworzenie awaryjnej listy kontaktowej. Jak się udała ta akcja?
Wysłaliśmy wtedy kilkaset kwestionariuszy lecz spotkaliśmy się z bardzo ograniczonym odzewem. Propozycja udostępnienia numeru telefonu komórkowego czy prywatnego nie znalazła uznania wśród rodaków. Tymczasem dane Polaków przydatne są także wtedy, kiedy organizujemy różnego rodzaju spotkania, jak np. polonijne spotkanie świąteczno-noworoczne, które odbyło się 12 grudnia w Ambasadzie RP w Tokio. Ostatnio coraz większego znaczenia nabiera posiadanie adresów e-mailowych będących najtańszą forma kontaktu i przesyłania informacji.
E.M. K. Żyjemy w kraju narażonym na klęski żywiołowe. Czy Ambasada może zagwarantować bezpieczny wyjazd z Japonii obywatelom polskim w szczególnym przypadku, np. wojny lub klęski żywiołowej w Japonii?
Placówka nie posiada odpowiednich możliwości logistycznych czy finansowych by zapewnić ewakuację wszystkich obywateli polskich. W tego typu przypadkach będziemy czynić wysiłki by otrzymać stosowną pomoc ze strony rządu polskiego jak rządu japońskiego. Mam jednak nadzieję, że nie będzie takiej potrzeby.
R. M. Powiedział Pan, że Polacy najczęściej zwracają się do wydziału konsularnego w sprawach paszportowych Jakie są rodzaje paszportów? Jak długo trwa wymiana paszportu za pośrednictwem wydziału konsularnego?
Zgodnie z ustawą o paszportach są trzy rodzaje paszportów: paszport zwykły czyli turystyczny, paszport dyplomatyczny i paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Oczywiście mówimy o tym pierwszym przypadku. Od dnia 1 stycznia 2003 roku paszporty są wydawane centralnie przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie. Procedura jest następująca: kompletuję tutaj dokumenty i wysyłam je kurierem do Polski, tam jest drukowany paszport 10-letni, który znowu kurierem jest przysyłany do Japonii i wręczany osobie zainteresowanej. Na czas oczekiwania na paszport 10-letni wydaję paszport tymczasowy o rocznym terminie ważności.
R. M. Często bardzo długo oczekuje się na nowy paszport.
Oczekuje się coraz krócej. Jednakże podstawowym problemem jest to, że wszystkie dane podawane przez osobę aplikującą muszą być zgodne z danymi zawartymi w centralnej bazie danych i systemie PESEL. Jeżeli ktoś nie umiejscowił w Polsce aktu małżeństwa zawartego za granicą, to w bazie danych występuje pod swoim dawnym nazwiskiem i paszport na nazwisko noszone po ślubie może być wydany dopiero po załatwieniu tej sprawy. Podobne problemy dotyczą dzieci urodzonych za granicą. W tym przypadku, by otrzymać paszport 10-letni należy przedstawić odpis aktu urodzenia.
E.M. K. To znaczy, że małżeństwo zawarte w Japonii musi być odnotowane w Polsce, bo inaczej są kłopoty z paszportem?
Tak, podobnie jak urodzenie czy zgon, winno być odnotowane w polskich aktach stanu cywilnego. Są też osoby, które od wielu lat mieszkają w Japonii, a zawarły związek małżeński w kraju trzecim i stamtąd trzeba po latach wydobywać dokumenty.
E.M. K. Jeśli wszystko jest w porządku i dane się zgadzają, to jak długo trwa oczekiwanie na paszport?
Najczęściej pół roku. To zależy od terminu zgłoszenia - jeśli ktoś złoży dokumenty tuż po wyjeździe kuriera, to przez pierwsze trzy miesiące dokumenty czekają u nas, w wydziale konsularnym.
R. M. Jak często kursuje kurier dyplomatyczny?
Cztery razy do roku.
R. M. W taki razie chyba musimy poradzić wszystkim, aby w sprawie wymiany paszportu zgłaszali się do konsula na pół roku przed upływem terminu ważności posiadanego paszportu?
Gorąco popieram tę uwagę, a w przypadkach, gdy należy dokonywać transkrypcji japońskich aktów stanu cywilnego, nawet na rok przed tym terminem.
R. M. Co należy zrobić, aby dziecko polsko-japońskie urodzone w Japonii uzyskało polskie obywatelstwo?
Dziecko obywatela polskiego nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa z chwilą urodzenia, natomiast celem umiejscowienia tego faktu w polskich aktach stanu cywilnego i wydania paszportu zapraszamy do wydziału konsularnego. Sprawy te najlepiej jest załatwiać niezwłocznie po urodzeniu dziecka.
E.M. K. Czy zgodnie z przepisami polskimi można mieć podwójne obywatelstwo (na przykład polskie i japońskie, polskie i amerykańskie), a jeśli tak, czy jest jakiś limit wiekowy do którego można je mieć?
Polskie prawo nie czyni przeszkód w posiadaniu obywatelstw innych krajów. Należy jednak podkreślić, że osoba posiadająca polskie obywatelstwo, na terenie Rzeczypospolitej Polskiej będzie traktowana WYŁĄCZNIE jako obywatel polski, niezależnie od posiadania innych obywatelstw.
R. M. Według prawa japońskiego podwójne obywatelstwo można mieć do 20. roku życia.
Wydział konsularny nie informuje władz japońskich o posiadaniu przez daną osobę obywatelstwa polskiego. To jest sprawa prawa polskiego.
E.M. K. Czy dzieci polonijne, które mają podwójne obywatelstwo, powinny wjeżdżać do Polski na podstawie polskiego paszportu? Z jakim paszportem powinny/mogą podróżować po świecie?
Obywatele polscy zobowiązani są do przekraczania granicy RP wyłącznie na podstawie polskiego paszportu. W innych krajach mogą się posługiwać dowolnym z posiadanych paszportów.
R. M. Jakie dokumenty można uzyskać w wydziale konsularnym i jak długo trwa procedura?
Za pośrednictwem wydziału konsularnego można uzyskać przede wszystkim dokumenty stanu cywilnego, tj. odpisy aktów urodzenia, małżeństwa i zgonu, a także zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa. Procedura zależy jednak od urzędów w Polsce, my ze swej strony staramy się załatwiać sprawy niezwłocznie.
E.M. K. Czy konsul może poświadczać prawnie podpisy osób, wydawać uwierzytelnione tłumaczenia, poświadczać spisane w Japonii testamenty?
Zgodnie z ustawą o funkcjach konsulów RP, konsul posiada pewne uprawnienia notarialne w zakresie poświadczania własnoręczności podpisu, poświadczania zgodności tłumaczenia, poświadczania zgodności kopii z oryginałem i legalizacji dokumentów.
E.M. K. Panie Konsulu, ma Pan bardzo różnorodne obowiązki, proszę nam powiedzieć, jakie są najtrudniejsze zadania wynikające z obowiązków konsula, a jakie najprzyjemniejsze?
Za najtrudniejsze zadanie uważam wytłumaczenie swoim rodakom, że wydział konsularny nie jest w stanie zastąpić całej administracji państwowej i działać w charakterze wydziału komunikacji, urzędu skarbowego, czy celnego. Pracy nie ułatwia mi także fakt łączenia dwóch stanowisk. Jest to m.in. przyczyną braku możliwości załatwiania spraw konsularnych w jak najkrótszym czasie, tak jak bym chciał.
Najprzyjemniejszą czynnością było połączenie związkiem małżeńskim pary kochających się osób, co nastąpiło 13 września br. o godz. 13-tej. Natomiast najmniej przyjemną czynnością było lakowanie trumny ze zwłokami obywatela polskiego przed przewiezieniem jej do Polski.
R. M. To bardzo przykre zadanie. Dlaczego konsul musi uczestniczyć w procedurze przewiezienia zwłok czy prochów?
Konsul jest zobowiązany do wydania zaświadczenia, na podstawie którego zezwala się na przywóz do Polski trumny ze zwłokami czy urny z prochami, zobowiązany jest też do ich zalakowania po sprawdzeniu zawartości.
E.M. K. Kto opłaca sprowadzenie zwłok czy prochów do kraju i czy są to duże koszty?
Są to duże koszty, ale z reguły pokrywa je ubezpieczenie.
R. M. Te smutne obowiązki rekompensują Panu okazje radosne - na jakiej podstawie może Pan udzielić ślubu chętnym osobom?
Mogę wystąpić w roli kierownika urzędu stanu cywilnego i udzielić młodej parze ślubu pod warunkiem, że oboje są obywatelami polskimi, mają ukończone 18 lat i posiadają ważne zaświadczenia o zdolności prawnej do zawarcia związku małżeńskiego. Oficjalnie nazywa się to „przyjęciem zgodnych oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński”.
E.M. K. Przypuszczam, że nie może Pan udzielić rozwodu?
Zgodnie z polskim prawem rozwodu udziela sąd. Wydaje orzeczenie o rozwiązaniu związku małżeńskiego. My możemy jedynie pośredniczyć w tłumaczeniu dokumentów sporządzonych za granicą.
E.M. K. Czy wydział konsularny może pomóc w egzekwowaniu alimentów?
Wydział konsularny nie ma takich możliwości.
R. M. Czy zdarza się, że zgłasza się kobieta, która po rozwodzie w Japonii wróciła do Polski i mimo wcześniejszego uzgodnienia z byłym mężem Japończykiem, nie otrzymuje pieniędzy w Polsce i prosi o pomoc w otrzymaniu alimentów? Czy w takim wypadku wydział konsularny to zły adres?
Wydział konsularny nie może zagwarantować wypłacania alimentów przez obywateli japońskich. W Japonii nie ma instytucji alimentów ani funduszu alimentacyjnego, a dokonywanie płatności przez byłego małżonka odbywa się na zasadzie dobrowolnej. Sąd rodzinny uzgadnia ich wysokość, ale nie ma możliwości kontroli ich egzekwowania. Niestety, nie ma też umowy pomiędzy Polską i Japonią o wzajemnym uznawaniu wyroków sądowych, w związku z tym procedura jest bardzo skomplikowana. W przypadku kobiety, która chce wyegzekwować płatności od byłego męża, musi ona uzyskać od sądu polskiego orzeczenie o rozwiązaniu związku małżeńskiego, a poza tym spełnić wiele warunków, ale przede wszystkim musi przedstawić tłumaczenie orzeczenia sądu – i my w tym właśnie pomagamy.
R. M. A jeśli zainteresowana osoba przebywa w Japonii?
Wtedy nic nie możemy zrobić, ponieważ, jak wcześniej wspominałem, w Japonii nie ma instytucji alimentów. W Polsce jest wyrok sądu, który zobowiązuje byłego małżonka do określonych płatności, ustala ich wysokość i zapewnia ich egzekwowanie jeżeli jest on obywatelem polskim.
E.M. K. Z tego wynika, że Japonki po rozwodzie znajdują się w dużo trudniejszej sytuacji niż Polki?
Tak, ale nie tylko Japonki, także Polki mieszkające w Japonii. Takie przypadki, pojedyncze co prawda, ale jednak bywają.
R.M. A więc spotkał się Pan z takimi przypadkami, że zwracano się do Pana z problemami rozwodowymi czy też po-rozwodowymi?
Tak, ale są to sprawy bardzo trudne, ponieważ bez możliwości wysłuchania obu stron trudno stwierdzić kto ma rację. Najczęściej pośredniczymy tylko w przekazywaniu dokumentów.
E.M. K. Czy Ambasada może udzielić pomocy osobom skarżącym się na złe traktowanie czy używanie przemocy przez współmałżonka?
To również są trudne kwestie, ponieważ wydział konsularny nie ma możliwości ingerencji w sprawy rodzinne. Możemy pomóc jedynie przez rozmowę, przekazanie informacji rodzinie w kraju, przekazanie pieniędzy z Polski lub też udzielenie pożyczki czy zapomogi.
E.M. K. Ostatnio trochę się zmieniło pod tym względem i zgodnie z nowym prawem policja może wtrącić się w sprawy rodzinne, jeśli poszkodowany zwróci się o pomoc.
Tak, ale w praktyce bardzo niechętnie to robi. Kilka miesięcy temu próbowaliśmy zainteresować japońską policję podobną sprawą, ale odpowiedzieli nam, że to jest sprawa rodzinna i nie będą się w nią angażować..
R.M. Czy Ambasada może udzielić pomocy materialnej Polakowi znajdującemu się w potrzebie? Jakie są realne granice takiej pomocy?
Oczywiście, jesteśmy zobowiązani jest do udzielenia takiej pomocy obywatelowi polskiemu, m.in. w postaci wypłacenia niewielkiej zapomogi, ale jedynie w wyjątkowych przypadkach, także do pośredniczenia w przekazaniu pieniędzy z Polski, udzielenia pożyczki czy też wydania paszportu na drogę powrotną do kraju. Nie możemy natomiast opłacić adwokata, czy też występować przed sądami w sprawach cywilnych.
E.M. K. W ostatnich czasach w prasie czyta się często o obcokrajowcach – mam tu na myśli np. Koreańczyków z Korei Północnej, szukających schronienia w ambasadach. Czy Ambasada RP może udzielić obcokrajowcowi azylu politycznego?
Nie, azylu politycznego może udzielić jedynie Urząd ds. Repatriacji i Cudzoziemców w Warszawie, ul. Koszykowa 16.
R.M. Kilka lat temu pisaliśmy w Gazecie o Polakach, którzy zostali skazani w Japonii. Jakie przestępstwa popełniają Polacy w Japonii, czy liczba przestępstw wzrasta? Jaki stosunek procentowy wśród przestępców stanowią turyści?
Jest to przede wszystkim przemyt narkotyków. Podczas mojego pobytu w Japonii zmalała liczba obywateli polskich odbywających kary pozbawienia wolności w więzieniach japońskich. Wszyscy oni przekroczyli granicę Japonii jako turyści.
R.M. Czy może Pan nam powiedzieć ilu skazanych Polaków przebywa obecnie w Japonii?
Nie mogę podać takich danych.
R.M. Może chociaż w przybliżeniu?
Jest to poniżej dziesięciu osób.
E.M. K. W jakich warunkach przebywają zatrzymani Polacy, jakie są warunki w więzieniach? Czy władze japońskie nie utrudniają kontaktów konsula z zatrzymanymi?
Warunki socjalne w więzieniach japońskich są dużo lepsze niż w polskich. Polakom jednak jest bardzo trudno dostosować się do obowiązujących tam rygorów, dochodzi do tego bariera językowa. Władze japońskie nie utrudniają mi kontaktów z więźniami.
R.M. Czy odwiedziny w więzieniu należą do obowiązków konsula?
Tak, jest to moim obowiązkiem. Dokładam starań, by odwiedzać więźniów, lecz nie zawsze mi się udaje tak często jakbym chciał. Natomiast, jeżeli otrzymuję skargę więźnia na nieprawidłowe traktowanie, jadę tam natychmiast. Przedstawiam sprawę naczelnikowi więzienia i uzgadniamy sposoby rozwiązania sytuacji.
E.M. K. Czy osoba skazana w Japonii może odbyć swą karę w Polsce?
W kwietniu 2003 roku Japonia przystąpiła do Europejskiej Konwencji o Przekazywaniu Skazanych zawartej dnia 21 marca 1983 roku w Strasburgu, której sygnatariuszem jest także Polska. Osoba skazana W Japonii może aplikować o przesłanie do kraju pochodzenia celem dalszego odbywania kary. Ta zasada dopiero zaczyna działać i procedura jest bardzo skomplikowana. Do tej pory żaden Polak nie został jeszcze w tym trybie przeniesiony do Polski.
R.M. Czy podpisano jeszcze jakieś inne ważne umowy polsko-japońskie związane z życiem Polaków w Japonii?
Japonia nie podpisała żadnych umów z Polską, nie obowiązuje pomiędzy naszymi krajami konwencja konsularna, umowa o pomocy prawnej, wzajemnym uznawaniu wyroków sądów itp. Podobnie wygląda sprawa w kontaktach Japonii z wieloma innymi krajami.
E.M. K. Przed czym powinno się przestrzegać Polaków wybierających się do Japonii? Czego Polacy jadący do Japonii nie wiedzą o Japonii, a powinni?
Polacy przybywający do Japonii winni zdawać sobie sprawę z odmienności kulturowej tego kraju i poznać miejscowe zwyczaje. Pozwoli im to uniknąć niezręczności i ewentualnych kłopotów.
R.M. Z korespondencji nadchodzącej do Gazety i z naszych bezpośrednich obserwacji wynika, że wielu młodych Polaków chce pracować w Japonii, a młode kobiety przyjeżdżają tu, aby pracować jako hostessy w nocnych lokalach. Często nie mają odpowiedniej wizy. Jaka jest skala tego zjawiska?
Rzeczywiście takie zjawisko występuje. Jego skala jest jednak coraz mniejsza z uwagi na to, że urzędnicy imigracyjni odsiewają takie osoby na granicy.
E.M. K. Na jakiej podstawie są takie osoby zatrzymywane na granicy?
Turysta przyjeżdżający do Japonii musi mieć środki na pokrycie kosztów pobytu. Osoby, które budzą podejrzenia są sprawdzane przez urzędników imigracyjnych. To jest niezbywalne prawo każdego kraju, które nie zezwala na wjazd fałszywemu turyście. W takim wypadku konsul nie może nic poradzić. Jeżeli taka osoba wyrazi zgodę na powrót następnym samolotem to koszty przejazdu ponosi linia lotnicza.
R.M. Czy spotyka się Pan z zatrzymanymi osobami?
W przypadku osób zatrzymanych na lotnisku jest to przede wszystkim kontakt jest telefoniczny, rozmowy takie nieraz trwają bardzo długo, często nasze pracownice służą jako tłumaczki. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych narzuca na państwo przyjmujące obowiązek informowania konsula o pozbawieniu wolności obywatela danego państwa. Jeśli aresztowany obywatel polski nie chce się ze mną zobaczyć, to nie dochodzi do spotkania, a moim obowiązkiem jest jedynie uczestniczenie w rozprawie sądowej.
E.M. K. Praca konsula ma bardzo szeroki zakres i nie zawsze jest przyjemna, ale często jest Pan jedyną osobą, do której mogą się zwrócić Polacy ze swoimi problemami.
Jestem tu po to, żeby pomagać obywatelom polskim, moje kompetencje są poświadczone przez Ministra Spraw Zagranicznych i Ministra Sprawiedliwości. Odpowiadam także za współpracę z Polonią.
R. M. Warto dodać, że w Osace działa Konsul Honorowy RP. Kto to jest i czym się zajmuje?
Konsul Honorowy Generalny w Osace pani Kazuko Takashima działa na polu współpracy polsko-japońskiej w zakresie kultury i gospodarki. W październiku br. został otwarty w bibliotece głównej Uniwersytetu Warszawskiego pawilon herbaciany w całości ufundowany przez panią Takashima.
E.K.,R.M. Panie konsulu, dziękujemy za udzielenie nam informacji na wiele tematów, a także za stałą współpracę z naszą Gazetą.
Było mi bardzo miło. Chciałbym podziękować Klubowi Polskiemu za przesyłanie na moje ręce jednego egzemplarza „Gazety Klubu Polskiego”. Dzięki niej wzbogacam swoją wiedzę o tym kraju i pozwala mi też zorientować się w sprawach środowiska polonijnego.
Korzystając z okazji, za pośrednictwem Gazety Klubu Polskiego, chciałbym wszystkim Rodakom przebywającym w Japonii i ich rodzinom życzyć zdrowych i wesołych Świąt Bożego Narodzenia oraz wszystkiego co najlepsze w nadchodzącym 2005 roku.
